Շատերի համար դեկտեմբերյան սովորական երեքշաբթի էր, իսկ Լեւոն Արիսյանի անվան թիվ 127 դպրոցի 5-րդ դասարանի աշակերտների համար` հիշարժան օր:
Այդ օրը նրանք հյուր էին գնալու հայ ազգի մեծանուն բանաստեղծ Ավետիք Իսահակյանի տուն, տուն-թանգարան…
Թանգարանը, որ կարծես ժամանակի բանալի լինի, սկզբում միշտ սառը, խորհրդավոր է, վերջում` ջերմ եւ հարազատ… շատ հարազատ…
Աշակերտները շրջեցին բանաստեղծի սենյակներով, մանրամասն ծանոթացան նրա կյանքին եւ գործունեությանը, տեսան այն սեղանը, որի առջեւ նստում եւ աշխատում էր Ինքը` Ավետիք Իսահակյանը, այն բազկաթոռը, որին թիկնած` երեկոները կարդում էր, ու թվում էր` ուր որ է պատշգամբից ներս կմտնի Բանաստեղծը եւ իր գիրկը կառնի իրեն այցի եկած երեխաներին, ինքը կպատմի պատից կախված նկարի պատմությունը, որտեղ քարավանը Աբու–Լալայի` աղբյուրի նման մեղմ կարկաչելով`քայլում էր հանգիստ, նիրհած գիշերով, հնչուն զանգերի անուշ ղողանջով:
Ափսոս, նման այցելությունները թանգարաններ շատ քիչ են լինում, եւ աշակերները, ովքեր դասագրքերի էջերից են սկսում ծանոթանալ Իսահակյանի, Տերյանի, Չարենցի եւ շատ ու շատ մեծերի ստեղծագործություններին, պարզապես փորձում են անգիր անել դրանք` լոկ գնահատականներ ստանալու համար… ու այդպես մնում, ինչպես կասեր Իսահակյանը` «Հրեղեն խոսքի, վեհ խոսքի կարոտ»:
Այս տողերը գրելիս` հիշեցի Վարդգես Պետրոսյանի` «Վերջին ուսուցիչը» վիպակը եւ հատկապես այս հատվածը. ««Դարը փոխվել է, դարը…»: Ոչ դարը մեղավոր չէ: Ո՞վ է մեղավոր…: Գրականությունը, այո’, հրեղեն խոսք է, իսկ ինչ ենք մենք (ուսուցիչները) հասցնում երեխաներին այդ հրեղեն խոսքից, մի սիգարեթի ծուխ, մի լուցկու կրակ… Այսինչ վեպի գաղափարական բովանդակությունը, այսինչ պոեմի պատկերները, այսինչ պիեսի դրական եւ բացասական կերպարները: «Հրեղեն խոսքը» կտոր-կտոր ենք անում, մասնատում, տեսակավորում, որ հեշտ լինի վերլուծելը: Բանաստեղծության հեղեղը ճգնում ենք խցկել ջրմուղի խողովակների մեջ եւ բաց թողնել կաթիլ-կաթիլ: Գիրք կարդալը ծով մտնելու նման է, պիտի գլուխդ պտտվի ծովի անսահմանությունից, պիտի հանկարծ քո մեջ շոշափես հավերժության ներկայությունը, պիտի հանձնվես տարերքին: Մենք նրանց ծով ենք մտցնում ազդանշանով եւ թույլ տալիս, որ խորանան մի քանի մետր միայն, ամեն քայլի ստիպում ենք, որ ետ նայեն, հո շատ չհեռացա՞ն ափից: Եվ ծովը դադարում է ծով լինելուց, դառնում է տաք ջրով լողավազան: Այդպես չեն նրանք (աշակերտները) առաջին անգամ շփվում Պուշկինի, Թումանյանի, Տերյանի հետ: Գրականության անհայտ, կախարդական աշխարհը դառնում է թվանշան ստանալու համար տրված «տնային հանձնարարություն»: «Ապա, երեխաներ, ո՞վ կարող է տասը-տասնհինգ կետով վերլուծել «Աբու-Լալա-Մահարի» պոեմի գաղափարական բովանդակությունը: Սկսենք սյուժեից. մի գիշեր արաբ նշանավոր բանաստեղծը վերցնում է ուղտերի քարավանը եւ հեռանում Բաղդադից, ինչո՞ւ է հեռանում, ո՞վ կասի…»»:
Չեմ մեղադրում, քավ լիցի, գուցե իսկապես դարն է փոխվել… բայց շատ կցանկանայի, որ 2012-ին «Համաշխարհային գրքի մայրաքաղաք» հռչակված Երեւանում գիրն ու գրականությունն իսկապես իրենցից արժեք ներկայացնեին, իսկ գրականության հանդեպ սերը դպրոցից է, որ սերմանվում է…
Ու թող հաճախ լինեն նման հիշարժան օրեր աշակերտների համար ու ոչ միայն…
Հ.Գ. Հատուկ շնորհակալություն կոլաժիստ Կարինե Վարդանյանին եւ «Հայաստանի թանգարանների համար» նախաձեռնությանը` աշակերներին թանգարան այցելելու 21 տոմս տրամադրելու համար: